Το ναυάγιο 7, όπως συμβατικά ονομάστηκε, εντοπίστηκε στο ανατολικό άκρο του Όρμου «Τηλέγραφος» το έτος 2000, κατά τον πρώτο χρόνο της υποβρύχιας αναγνωριστικής έρευνας του Ινστιτούτου Ενάλιων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε.). Θεωρήθηκε ως το πλέον σημαντικό αυτοτελές εύρημα της έρευνας εκείνης, καθώς εκ πρώτης όψεως φαινόταν ασύλητο και ανήκε σε μία χρονική περίοδο (4ο αι. μ.Χ.) για την οποία δεν είχαν γίνει ως τότε στην Ελλάδα συστηματικές υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες.

Το 2003 πραγματοποιήθηκε η αποτύπωσή του, οπότε διαπιστώθηκε ότι είχε μεσολαβήσει, δυστυχώς, εκτεταμένη σύληση. Ωστόσο, η ανασκαφή του ναυαγίου που ξεκίνησε το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2008, συνεισέφερε σημαντικά στοιχεία για το εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα της ύστερης αρχαιότητας, μιας μεταβατικής ιστορικής περιόδου, κατά την οποία η πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μεταφέρεται στην Κωνσταντινούπολη, η αυτοκρατορία διαιρείται σε δύο τμήματα (ανατολικό – δυτικό) και ξεκινάει η μετεξέλιξη του ανατολικού της τμήματος στο βυζαντινό κράτος.
Για τις ανάγκες της έρευνας του ναυαγίου 7, εγκαταστάθηκε στον πυθμένα αρχαιολογικός κάναβος διαστάσεων 45 Χ 9 μ, περίπου, ενώ για την ανασκαφή των τομέων χρησιμοποιήθηκε σύστημα αναρρόφησης (airlift).

Αξίζει να σημειωθεί ότι το ναυάγιο 7 ήταν το δεύτερο ναυάγιο αυτής της περιόδου που ανασκάφθηκε μετά το Yassi Ada 1, στη μικρασιατική ακτή, ενώ αποτελεί μία από τις λίγες συστηματικές ενάλιες ανασκαφικές έρευνες στην Ελλάδα.

Πιο ρηχά από το ναυάγιο 7 η έρευνα εντόπισε, επίσης, μια μικρή συγκέντρωση βυζαντινών αμφορέων που χρονολογούνται στον 11ο – 12ο αι. μ.Χ. και αποδίδονται σε μεταγενέστερο ναυάγιο που ονομάστηκε συμβατικά «ναυάγιο 8».

Το ναυάγιο εντοπίζεται πολύ κοντά στη βραχώδη ακτή, στο πρανές που συνεχίζεται υποβρυχίως σχηματίζοντας διαδοχικούς αναβαθμούς με βραχώδη εξάρματα, σχηματισμούς τραγάνας και εκτεταμένους αμμοθύλακες.

Τα ευρήματα (κυρίως εμπορικοί αμφορείς) εκτείνονται σε βάθος από -17 έως -23 μέτρα και απλώνονται σε μια αρκετά μεγάλη έκταση (10×50 μέτρα, περίπου), σχηματίζοντας δύο κύριες συγκεντρώσεις μία στο ανατολικό και μία στο δυτικό άκρο της περιοχής.
Ο αριθμός και ο όγκος των αμφορέων οδηγεί στην εκτίμηση ότι πρόκειται για σχετικά μικρό εμπορικό πλοίο, μεταφορικής ικανότητας περίπου 50 τόνων.

Η μελέτη των αμφορέων, σε συνάρτηση με τις γνώσεις μας για τα παραγωγικά κέντρα της εποχής, παρέχουν κάποιες βάσιμες ενδείξεις για το ταξίδι του πλοίου, το οποίο αφού φόρτωσε αμφορείς με οίνο σε κάποιο από τα κεντρικά λιμάνια διακίνησης αγαθών (ίσως την Κόρινθο), εισέπλευσε στον Παγασητικό κόλπο για να τους εμπορευθεί.

Η διασπορά των αμφορέων στον πυθμένα, αλλά και η απουσία υπολειμμάτων του ίδιου του σκάφους ή της εξάρτυσής του (ένα νύχι μεταλλικής άγκυρας μάλλον δε φαίνεται να ανήκει σε αυτό), πιθανόν υποδεικνύουν ανατροπή του πλοίου από θαλασσοταραχή, το οποίο «απαλλαγμένο», πλέον, από το φορτίο του παρασύρθηκε και βυθίστηκε κάπου μακριά.

Κατά την έρευνα του ναυαγίου εντοπίστηκαν οκτώ διαφορετικοί τύποι εμπορικών αμφορέων, χρονολογούμενοι όλοι στον 4ο αιώνα. Από αυτούς οι περισσότεροι ανήκουν σε τρεις τύπους που φαίνεται ότι αποτελούσαν το κύριο φορτίο του πλοίου. Οι αμφορείς αυτοί έφεραν ίχνη πισσώματος στο εσωτερικό, ισχυρή ένδειξη ότι προορίζονταν για μεταφορά υγρού και ιδιαίτερα οίνου.

Αμφορείς που αντιπροσωπεύονται από ελάχιστα ή μεμονωμένα δείγματα πιθανώς ανήκαν στο συμπληρωματικό φορτίο του πλοίου ή σε σκεύη του πληρώματος. Η μελέτη των αμφορέων υποδεικνύει ως τόπους προέλευσης – παραγωγής εργαστήρια από τη Βόρεια Πελοπόννησο και το Ανατολικό Αιγαίο, ενώ ένα μοναδικό δείγμα (τύπος 5) προέρχεται από την Παλαιστίνη.

Είκοσι αμφορείς ανήκουν σε ένα πρώιμο τύπο υστερορωμαϊκού αμφορέα, γνωστού ως Late Roman 2, και αποτελούν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αυτού του τύπου που έχει βρεθεί στον ελλαδικό χώρο.

Οι αμφορείς που κατατάσσονται στον “Τύπο 1” του ναυαγίου δεν έχουν ταυτιστεί μέχρι τώρα με κάποιο ακριβές παράλληλο στη βιβλιογραφία. Παρουσιάζουν, όμως, τα βασικά χαρακτηριστικά της εποχής: χαμηλό κυλινδρικό λαιμό, ωοειδές σώμα με παράλληλες οριζόντιες αυλακώσεις, βάση με χαμηλό πόδιο. Στο ναυάγιο εντοπίστηκαν 8 τέτοιοι αμφορείς.

Ο αμφορέας “Τύπου 5” προέρχεται από την Παλαιστίνη.

• Σπονδύλης Η., Δεμέστιχα Σ. 2008: Αναγνωριστική έρευνα Ι.ΕΝ.Α.Ε. Δυτικών Ακτών Νότιου Παγασητικού, Έτους 2003, ΕΝΑΛΙΑ VΙΙI, σ.11-27.
• Σπονδύλης Η. 2012: Υποβρύχια έρευνα Ι.ΕΝ.Α.Ε. στον Παγασητικό Κόλπο. Ερευνητική περίοδος 2005, ΕΝΑΛΙΑ ΧΙΙ, σ.31-35.
• Δεμέστιχα, Σ. 2006: «Το φορτίο του Ναυαγίου 7 στον Παγασητικό κόλπο. Πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση», Πρακτικά της Επιστημονικής Συνάντησης για την Κεραμική της Υστερης Αρχαιότητας στον ελλαδικό χώρο, 3ος-7ος αι. μ.Χ., Θεσσαλονίκη, 12 -16 Νοεμβρίου 2006
• Demesticha – Spondylis 2011: “Late Roman and Byzantine trade in the Aegean”, SKYLLIS, p.34