Ναυάγιο βυζαντινής περιόδου

Κίκυνθος

Το ναυάγιο της Κικύνθου εντοπίζεται στη θαλάσσια ζώνη γύρω από τις βόρειες και δυτικές ακτές της ομώνυμης νησίδας, σε περιοχή με ήπια βραχώδη κατωφέρεια και αμμώδη πυθμένα. Στον υποθαλάσσιο χώρο έχουν αναγνωριστεί κατάλοιπα αρχαίας λιμενικής εγκατάστασης, πιθανώς ρωμαϊκής εποχής, καθώς και φορτίο βυζαντινών πίθων και αμφορέων, που αποδίδεται σε ναυάγιο του 11ου αιώνα μ.Χ. Η θέση του ναυαγίου υποδηλώνει τη σημασία της Κικύνθου ως σημείου διέλευσης εμπορικών πλοίων κατά τη βυζαντινή περίοδο, εντός των θαλάσσιων οδών του Παγασητικού Κόλπου.

Τύπος πλοίου: Εμπορικό (πίθοι & αμφορείς)
Χρονολογία: 11ος αιώνας μ.Χ.
Βάθος: -3 εως -9 μέτρα
Κατάλληλο για: Ελεύθερους & αυτόνομους δύτες

Το ναυάγιο της Κικύνθου και η εμπορική ναυσιπλοΐα στον Παγασητικό

Η νησίδα Κίκυνθος βρίσκεται στην είσοδο του όρμου της Αμαλιάπολης, Δήμου Αλμυρού, Νομού Μαγνησίας. Ολόκληρη η νησίδα αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο (ΦΕΚ 887/Β/1999), καθώς περιλαμβάνει τον ναό Αγίου Νικολάου του 19ου αι. και κατάλοιπα κατοίκησης από τα πρώιμα παλαιοχριστιανικά χρόνια.

Ο ΕΕΑΧ Κικύνθου καταλαμβάνει θαλάσσια ζώνη γύρω από τη βόρεια και τη δυτική ακτή της νησίδας. Περιλαμβάνει μια αρχαία λιμενική εγκατάσταση, πιθανώς ρωμαϊκής εποχής, και κατάλοιπα ναυσιπλοΐας, με κυριότερο ένα φορτίο βυζαντινών πίθων και αμφορέων που αποδίδεται σε ναυάγιο του 11ου αι. μ.Χ.

Η θέση του ναυαγίου χαρακτηρίζεται από βραχώδη, αλλά ομαλή και σχετικά ήπια κατωφέρεια που σε βάθος -8μ καταλήγει σε ομαλό αμμώδη πυθμένα.
Το ναυάγιο μαρτυρά τη σημασία της Κικύνθου ως σημείου διέλευσης εμπορικών πλοίων κατά τη βυζαντινή περίοδο, όταν οι θαλάσσιοι “δρόμοι” του Παγασητικού Κόλπου συνέδεαν την ενδοχώρα της Μαγνησίας με τα λιμάνια του Αιγαίου.

Η έρευνα

Το ναυάγιο εντοπίστηκε στο βορειοδυτικό άκρο της νησίδας Κίκυνθος, το 2005, στο πλαίσιο της υποβρύχιας αναγνωριστικής έρευνας του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (Ι.ΕΝ.Α.Ε), και ονομάστηκε συμβατικά «Ναυάγιο 9».

Κατά το προκαταρκτικό στάδιο της έρευνας ολοκληρώθηκε η επιφανειακή αποτύπωση του χώρου, και πραγματοποιήθηκαν δειγματοληπτικές ανελκύσεις ευρημάτων που οδήγησαν σε μια πρώτη χρονολόγηση του ναυαγίου στα τέλη του 11ου αι.

Δεν έχει γίνει ανασκαφική διερεύνηση του ναυαγίου.

Το πλοίο

Η κύρια συγκέντρωση του ναυαγίου εντοπίζεται πολύ κοντά στη βραχώδη ακτή, σε βάθος από -3 έως -9 μέτρα, και καλύπτει μια έκταση διαστάσεων 8×12 μέτρων, περίπου. Συνίσταται σε θραύσματα μεγάλων αποθηκευτικών πίθων κυρίως, αλλά και εμπορικών  αμφορέων. 

Η κακή κατάσταση διατήρησης του φορτίου οφείλεται κυρίως σε φυσικούς παράγοντες, καθώς το μικρό βάθος και η γειτνίαση με την ακτή το κατέστησαν ευάλωτο στην καταστροφική επίδραση των κυμάτων. Ωστόσο, η πλήρης σχεδόν απουσία ακέραιων αγγείων –μόνο μια μικρή οινοχόη βρέθηκε–  οφείλεται πιθανότατα και σε ανθρώπινες επεμβάσεις, αφού κατά τις μαρτυρίες ντόπιων η θέση είχε γίνει αντικείμενο λαθρανελκύσεων κατά το παρελθόν.

Η θέση του ναυαγίου υποδεικνύει μάλλον μια αποτυχημένη προσπάθεια προσέγγισης του πλοίου στην ακτή.

Κύρια συγκέντρωση φορτίου του Ναυαγίου 9

Το φορτίο

Η παραπάνω έρευνα έδωσε αρκετά στοιχεία για το φορτίο. Με τα δεδομένα που συλλέχθηκαν, οι μελετητές κατέληξαν με επιφύλαξη σε μία χρονολόγηση του ναυαγίου στο τέλος του 11ου αι. μ.Χ., μια περίοδο κατά την οποία η εμπορική δραστηριότητα στον Παγασητικό κόλπο ήταν ιδιαίτερα έντονη.

Οι πίθοι, με μικρές παραλλαγές ως προς το μέγεθος, ανήκουν στον ίδιο τύπο αποθηκευτικού αγγείου που είναι ήδη γνωστός τον 9ο αι., στις αρχές της Μέσης Βυζαντινής Περιόδου (3η ομάδα πίθων, κατά την κατάταξη του Μπακιρτζή). Η χρήση των αποθηκευτικών πίθων σε πλοία είναι διαπιστωμένη ήδη από την αρχαιότητα και φαίνεται να γενικεύεται κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Οι πίθοι ήταν τοποθετημένοι μόνιμα στα αμπάρια των πλοίων και εκεί αποθηκεύονταν χύδην τα εμπορεύματα είτε στερεά είτε υγρά. Χρησιμοποιούνταν δε κυρίως από πλοιάρια που εκτελούσαν ακτοπλοϊκό εμπόριο.

Οι αμφορείς ανήκουν στη 2η και 5η ομάδα Μαγαρικών κατά Μπακιρτζή, γνωστοί επίσης στη διεθνή βιβλιογραφία ως Günsenin 2 και 3 που χρονολογούνται στον 11ο και 12ο αιώνα μ.Χ. αντίστοιχα.

Βιβλιογραφία & πρόσθετες πληροφορίες

  • Σπονδύλης Η. 2017: Παγασητικός Ανασκόπηση υποβρυχίων ερευνών (2000 -2013), ΕΝΑΛΙΑ ΧΙΙ, σ.18, 19
  • Σπονδύλης Η. 2012: Υποβρύχια έρευνα Ι.ΕΝ.Α.Ε. στον Παγασητικό Κόλπο. Ερευνητική περίοδος 2005, ΕΝΑΛΙΑ ΧΙΙ, σ.31-35.

Κίκυνθος,
ένα βυζαντινό ναυάγιο

Επίσκεψη

Καλώς ήρθες στον βυθό της Κικύνθου!
Εδώ θα βρεις σημαντικές πληροφορίες για την κατάδυσή σου στο βυζαντινό ναυάγιο!
Το ναυάγιο είναι ανοικτό σε ελεύθερους και αυτονόμους δύτες. Για αυτόνομους δύτες, είναι απαραίτητη η κατοχή διπλώματος επιπέδου 1 (π.χ. Open Water Diver), καθώς η περιοχή επίσκεψης στον ΕΕΑΧ Κικύνθου δεν ξεπερνά γενικά το βάθος των -18μ. Στον συγκεκριμένο ΕΕΑΧ, λόγω του μικρού βάθους του ναυαγίου (-3 έως -9μ) είναι δυνατή η επιφανειακή περιήγηση με καθοδηγούμενη κολύμβηση με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling).
Η καθοδηγούμενη αυτόνομη ή ελεύθερη κατάδυση εκκινεί από το βόρειο τμήμα του ΕΕΑΧ Κικύνθου, όπου, έως το βάθος των -17μ., παρατηρούνται περιστασιακά ευρήματα, με κυριότερο έναν λίθινο στύπο άγκυρας, ο τύπος του οποίου ανάγεται στα αρχαϊκά χρόνια. Η πορεία καταλήγει στον χώρο του ναυαγίου, όπου οι αυτοδύτες περιηγούνται στη συγκέντρωση του φορτίου (μέγιστο βάθος -9μ), παρατηρώντας τα μεγάλα θραύσματα των πίθων ανάμεσα στα οποία διακρίνονται και τμήματα αμφορέων.
Η κατάδυση, καθώς και η επιφανειακή περιήγηση στον ΕΕΑΧ Κικύνθου πραγματοποιείται μόνο από αδειοδοτημένα καταδυτικά κέντρα με πιστοποιημένους συνοδούς ΕΕΑΧ. Σημείο απόπλου των καταδυτικών σκαφών έχει οριστεί το λιμάνι της Αμαλιάπολης. Πριν την επίσκεψη, ελέγχονται τα απαραίτητα έγγραφα και παρέχεται ενημέρωση από το προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Η προετοιμασία του εξοπλισμού και η πραγματοποίηση της κατάδυσης γίνεται από το αρμόδιο καταδυτικό κέντρο, το οποίο οργανώνει και την επίσκεψη.

Η κατάδυση διαρκεί γύρω στα 30 λεπτά. Γίνεται πάντα σε ομάδες με μέγιστο αριθμό δυτών-επισκεπτών 8 ατόμων.

Για τους όρους και τις προϋποθέσεις δείτε τον σχετικό Κανονισμό Λειτουργίας.

Για λόγους ασφαλείας, η κατάδυση παρακολουθείται από το προσωπικό της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων μέσω του υποβρυχίου συστήματος παρακολούθησης NOUS.

Απαγορεύεται η επαφή με τα ευρήματα και τον  πυθμένα, καθώς και η απομάκρυνση οποιουδήποτε αντικειμένου από τον χώρο. Μπορείτε να βγάλετε φωτογραφίες και βίντεο, αλλά μόνο για προσωπική χρήση. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τη σελίδα “Πληροφορίες για Επισκέπτες”

Για όσους δεν καταδύονται, υπάρχει η δυνατότητα εικονικής κατάδυσης (VR) στο Κέντρο Ενημέρωσης Αμαλιάπολης. Το Κέντρο φιλοξενεί και άλλες ψηφιακές εφαρμογές που σχετίζονται με τα ναυάγια της περιοχής.

Περίοδος λειτουργίας:

  • 15 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου
  • Ημέρες & ώρες: Δευτέρα έως Σάββατο, 09:00 – 15:00 (τελευταία κατάδυση στις 13:30)
  • Ο ΕΕΑΧ Κικύνθου είναι κλειστός τις Κυριακές και επίσημες αργίες (π.χ. 15 Αυγούστου)
Η είσοδος είναι δωρεάν. Το κόστος της συνοδείας καθορίζεται από τον καταδυτικό πάροχο που θα επιλέξετε.

Διαδικασία
επίσκεψης

Οι ΕΕΑΧ είναι επισκέψιμοι από αυτοδύτες ή ελεύθερους δύτες οι οποίοι ακολουθούν καθοδηγούμενη…

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες Για Επισκέπτες

Οι επισκέψεις στους ΕΕΑΧ, βάσει των κανονισμών λειτουργίας που έχουν εκδοθεί…

Διαβάστε περισσότερα

Πληροφορίες Για Καταδυτικά Κέντρα

Οι πάροχοι καταδυτικών υπηρεσιών αναψυχής πρέπει να διαθέτουν συνοδούς κατάδυσης…

Διαβάστε περισσότερα