Ο ΕΕΑΧ Γλάρου βρίσκεται στη ΒΔ πλευρά του ομώνυμου ακρωτηρίου, το οποίο εκτείνεται στις ΝΔ ακτές του Παγασητικού κόλπου, στη Σούρπη Μαγνησίας, διαμορφώνοντας έναν μεγάλο και αρκετά προστατευμένο από καιρικές συνθήκες όρμο – τον όρμο Νηές. Ο ΕΕΑΧ καταλαμβάνει έκταση 2.000 τ.μ, περίπου, με μέγιστο βάθος τα -27μ. και αποτελεί τμήμα του κηρυγμένου ενάλιου αρχαιολογικού χώρου Γλάρου που συμπεριλαμβάνει τη βόρεια και ανατολική ακτή του ακρωτηρίου (ΦΕΚ 1028/Β/2004 & ΦΕΚ 270/ΑΑΠ/2014).

Το ακρωτήρι Γλάρος χαρακτηρίζεται από έναν λόφο με πυκνή χαμηλή βλάστηση που καταλήγει σε απρόσιτες, βραχώδεις ακτές. Τα πρανή του εξακολουθούν κάτω από το επίπεδο της θάλασσας με αρκετά έντονη κλίση, και συναντούν τον αμμώδη πυθμένα σε βάθη μεγαλύτερα των -20μ.
Η θέση του στην είσοδο του όρμου Νηές, αλλά και κοντά στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου, ασφαλώς καθιστούσε συχνό τον περίπλου του ακρωτηρίου του Γλάρου από τα αρχαία και βυζαντινά εμπορικά πλοία.

Μάρτυρες αυτής της δραστηριότητας και γενικά της ναυσιπλοΐας της περιοχής, αλλά και των κινδύνων που συνεπαγόταν, αποτελούν τα κατάλοιπα αρχαίων ναυαγίων, διαφορετικών περιόδων, γεγονός που έχει προσδώσει στο ακρωτήρι του Γλάρου τον χαρακτηρισμό «νεκροταφείο αρχαίων ναυαγίων». Συγκεκριμένα, έχουν αναγνωριστεί τουλάχιστον 4 ναυάγια ελληνιστικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων. Τα ευρήματα περιλαμβάνουν πλήθος εμπορικών αμφορέων και ένα εντυπωσιακό σύνολο αγκυρών, διαφόρων τύπων, χαρακτηριστικών της εξέλιξης του απαραίτητου αυτού ναυτικού εξαρτήματος από την προϊστορική έως και τη βυζαντινή εποχή.

Στη θαλάσσια περιοχή του ΕΕΑΧ και γενικά του ακρωτηρίου Γλάρου, το ΙΕΝΑΕ υπό την εποπτεία της ΕΕΑ και τη διεύθυνση του καταδυόμενου αρχαιολόγου Ηλία Σπονδύλη, πραγματοποίησε υποβρύχια αναγνωριστική έρευνα κατά τα έτη 2005-2006, 2008 και 2014-2015. Αποτέλεσμα υπήρξε ο εντοπισμός και η τεκμηρίωση καταλοίπων αρχαίων και βυζαντινών πλοίων.

Στα ευρήματα συγκαταλέγονται άγκυρες και αμφορείς διαφόρων τύπων και περιόδων, ωστόσο τα πλέον σημαντικά χρονολογούνται στο τέλος της Μέση Βυζαντινή εποχή (12ος αι.), με πιο εντυπωσιακά τις μεγάλες σιδερένιες άγκυρες που μάλιστα αποτελούν το μεγαλύτερο εντοπισμένο ανάλογο σύνολο στην Ελλάδα.

Οι άγκυρες που έχουν εντοπισθεί στον ΕΕΑΧ Γλάρου ξεπερνούν τις είκοσι και ανήκουν σε τέσσερις γνωστούς τύπους αρχαίων αγκυρών που αντιπροσωπεύουν σημαντικά στάδια της εξέλιξης ενός εξαρτήματος τόσο απαραίτητου για την ασφάλεια κάθε πλοίου.

Ο α΄ και αρχαιότερος τύπος ανήκει στον τύπο της τριγωνικής (ή τραπεζοειδούς) λίθινης άγκυρας με οπές, μία για το σχοινί και δύο για τη στερέωση ξύλινων άγκυστρων (νύχια). Ο τύπος αυτός εμφανίζεται τουλάχιστον από τη 2η χιλιετία π.Χ. και πιθανόν αντιστοιχεί στον όρο «ευνή» που αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα. Παρά την καθιέρωση πιο εξελιγμένων τεχνολογικά αγκυρών από τα αρχαϊκά χρόνια και έπειτα, η χρήση της άγκυρας αυτής συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας και του μεσαίωνα, ενώ βεβαιώνεται ακόμα και στον 20ο αι.! Στον ΕΕΑΧ γλάρου έχουν εντοπισθεί 2 δείγματα αυτού του τύπου, αλλά καθώς δε σχετίζονται με άλλα ευρήματα η χρονολόγησή τους παραμένει αβέβαιη.

Ο β΄ τύπος ανήκει στον τύπο της ξύλινης άγκυρας με λίθινο στύπο -το οριζόντιο στέλεχος που εξασφαλίζει την αποτελεσματική στάση της άγκυρας στον πυθμένα. Ο εξελιγμένος αυτός τύπος εμφανίζεται στην αρχαϊκή εποχή (περίπου στα μέσα του 7ου αι.π.Χ) και φέρει όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά που θα καθιερωθούν στη γνωστή μορφή της άγκυρας έως και τους νεώτερους χρόνους. Καθώς τα υπόλοιπα μέρη της άγκυρας ήταν ξύλινα και συνεπώς δε διατηρήθηκαν στο υποβρύχιο περιβάλλον, το μόνο ίχνος που μαρτυρεί την παρουσία τους στον πυθμένα είναι ο λίθινος στύπος τους. Στον ΕΕΑΧ Γλάρου έχουν εντοπισθεί 4 λίθινοι στύποι.

Ο γ΄ και δ΄ τύπος ανήκουν στο τελευταίο εξελικτικό στάδιο των αρχαίων και μεσαιωνικών αγκυρών που είναι οι σιδερένιες. Αν και η κατασκευή τους μαρτυρείται ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. (Ηρόδοτος), η χρήση τους θα γενικευθεί από τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες (2ος -3ος αι) και έπειτα. Από τους έξι (6) κύριους τύπους στους οποίους κατατάσσονται τυπολογικά οι σιδερένιες άγκυρες σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ταξινόμηση (Haldane), στον Γλάρο αντιπροσωπεύονται οι δύο τελευταίοι χρονολογικά, σχήματος Τ και Υ αντίστοιχα. Άγκυρες σχήματος Τ χρησιμοποιούνται ήδη από τον 7ο αι. (ναυάγιο Jassi Ada), ενώ οι άγκυρες σχήματος Υ φαίνεται ότι εμφανίζονται κατά τον 10ο αι. Σίγουρα, πάντως, βρίσκονται σε χρήση στις αρχές του 11ου αι., όπως έδειξε το καλά χρονολογημένο ναυάγιο στο Serce Limani (1025).

Νεώτερες έρευνες κατέδειξαν ότι οι δύο τύποι ανευρίσκονται μαζί σε πλοία του τέλους της μέσης βυζαντινής περιόδου, διαπίστωση που ενισχύουν οι άγκυρες στον Γλάρο, καθώς φαίνεται να ανήκουν σε ένα ναυάγιο εμπορικού πλοίου που μετέφερε βυζαντινούς αμφορείς του 12ου αι.

Στον ΕΕΑΧ Γλάρου έχουν εντοπισθεί 18 σιδερένιες άγκυρες που συνιστούν το μεγαλύτερο σύνολο στην Ελλάδα. Οι περισσότερες σώζουν το μεγαλύτερο τμήμα τους (εκτός από τους στύπους), αλλά παρουσιάζουν έντονη διάβρωση και η επιφάνειά τους καλύπτεται εξολοκλήρου από βιογενείς επικαθήσεις.

Το μέγεθός τους προσιδιάζει σε εμπορικό πλοίο μεγάλου μεγέθους.

Σχηματίζουν δύο κύριες συγκεντρώσεις, σε απόσταση 50μ. περίπου, μέτρων, ωστόσο θα μπορούσαν να ανήκουν στο ίδιο πλοίο, καθώς γνωρίζουμε ότι τα πλοία της εποχής ήταν εξοπλισμένα με πολλές άγκυρες, ώστε να μπορούν να αναπληρώνουν όσες χάνονται ή εγκαταλείπονται σκόπιμα.

Μέχρι και την οριστική επικράτηση των ξύλινων βαρελιών που, τουλάχιστον στην ανατολική μεσόγειο, συμβαίνει κατά τον 14ο αι. μ.Χ. (στο τέλος της βυζαντινής εποχής), το κύριο δοχείο για την αποθήκευση και μεταφορά προϊόντων – ιδιαίτερα υγρών – αποτελούσαν οι πήλινοι εμπορικοί αμφορείς. Οι αμφορείς αυτοί διακρίνονται για τη μεγάλη τους χωρητικότητα, την ακόσμητη και γενικά λιγότερο επιμελημένη όψη τους, και τη χαρακτηριστική οξεία απόληξη της βάσης τους (εξού και η ονομασία οξυπύθμενοι) που εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τη φόρτωση και ασφαλή μεταφορά τους στα αμπάρια των πλοίων. Κατά τη βυζαντινή περίοδο ως συνώνυμο του όρου «αμφορέας» επικράτησε ο όρος «μαγαρικόν» που συναντάται από τον 6ο- 7ο αι. Η λέξη αποτελεί παραφθορά του «Μεγαρικός», ο οποίος, αρχικά, δήλωνε αμφορέα με σαφή τόπο προέλευσης, αλλά στη συνέχεια έφτασε να σημαίνει οποιονδήποτε αμφορέα.

Στον ΕΕΑΧ Γλάρου έχει εντοπισθεί πληθώρα εμπορικών αμφορέων που κατέληξαν στον πυθμένα από ναυαγισμένα πλοία ή ακόμα και επειδή απλώς απορρίφθηκαν από τα παραπλέοντα σκάφη (συνήθως πρόκειται για μεμονωμένα ευρήματα).

Τα αρχαιότερα δείγματα αμφορέων του Γλάρου χρονολογούνται από τα τέλη 3ου έως τα μέσα 2ου αι π.Χ. (ελληνιστική εποχή), ορισμένα από τα τέλη του 1ου έως τις αρχές 2ου αι. π.Χ. (πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο) και άλλα στον 4ο έως 6ο αι. μ.Χ. (ύστερη ρωμαϊκή περίοδο). Οι περίοδοι αυτές, ωστόσο, αντιπροσωπεύονται από λίγα δείγματα.

Οι περισσότεροι αμφορείς χρονολογούνται στον 12ο αι. στο τέλος, δηλαδή, της Μέσης βυζαντινής εποχής. Μολονότι δεν έχουν διατηρήσει τη διάταξη που θα είχαν φορτωμένοι και είναι θραυσμένοι στην πλειοψηφία τους, η πυκνότητά τους υποδεικνύει ότι αποτελούσαν φορτίο ενός (τουλάχιστον) ναυαγίου της εποχής αυτής, όπως άλλωστε συνηγορούν και οι σιδερένιες άγκυρες κοντά στις οποίες ανευρίσκονται.

Διακρίνονται σε δύο τύπους αμφορέων που συχνά συνυπάρχουν σε ναυάγια και μάλιστα αποτελούν τα χαρακτηριστικά αγγεία μεταφοράς λαδιού και οίνου κατά τον 12ο αι., με ευρεία διάδοση στην αυτοκρατορία.

Ο πρώτος τύπος ανήκει στην 5η ομάδα Μαγαρικών του Μπακιρτζή, αλλά είναι γνωστός στη βιβλιογραφία και με τα ονόματα Gϋnsenin 3 και Sarachane 61. Πρόκειται για αμφορέα με επίμηκες, σχεδόν ατρακτοειδές σώμα που φέρει οριζόντιες αυλακώσεις, ψηλό, στενό λαιμό και ισχυρές, ψηλές λαβές που υπερβαίνουν αρκετά το στόμιο.

Ο δεύτερος τύπος ταξινομείται στην 6η ομάδα Μαγαρικών Μπακιρτζή, επίσης γνωστός ως Gϋnsenin 4 και Sarachane 62. Χαρακτηρίζεται από ευρύ, σφαιρικό σχεδόν, σώμα χωρίς λαιμό και γωνιώδεις λαβές.

Τριγωνική (ή τραπεζοειδής) λίθινη άγκυρας με οπές, μία για το σχοινί και δύο για τη στερέωση ξύλινων άγκυστρων (νύχια). Ο τύπος αυτός εμφανίζεται τουλάχιστον από τη 2η χιλιετία π.Χ. και πιθανόν αντιστοιχεί στον όρο «ευνή» που αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.

Ο β΄ τύπος ανήκει στον τύπο της ξύλινης άγκυρας με λίθινο στύπο (το οριζόντιο στέλεχος που εξασφαλίζει την αποτελεσματική στάση της άγκυρας στον πυθμένα).

Ο γ΄ και δ΄ τύπος ανήκουν στο τελευταίο εξελικτικό στάδιο των αρχαίων και μεσαιωνικών αγκυρών που είναι οι σιδερένιες. Από τους έξι (6) κύριους τύπους στους οποίους κατατάσσονται τυπολογικά οι σιδερένιες άγκυρες, στον Γλάρο αντιπροσωπεύονται οι δύο τελευταίοι χρονολογικά, σχήματος Τ και Υ αντίστοιχα.

• Κουτσουφλάκης Γ. 2018: «Αρχαίες άγκυρες από τον βυθό του Νότιου Ευβοϊκού», στο “Βουτιά στα περασμένα Η Υποβρύχια Αρχαιολογική Έρευνα 1976 – 2014”, έκδοση ΥΠΠΟ ΤΑΠ, σ.125-152
• Haldane D. 1990, «Anchors of Antiquity», The Biblical Archaeologist, Vol. 53, No. 1, An Underwater View of the Ancient World (Mar., 1990), pp. 19-24 Published by: The American Schools of Oriental Research (διαθέσιμο στο διαδίκτυο: Stable URL: https://www.jstor.org/stable/3210149)
• Demesticha-Spondylis 2011:_LR-Byz. Trade at the Aegean – Pagasitikos Wr. 7 SKYLLIS, σ.37-39.
• Spondilis, Michalis: ITACA’s Test Case Greece: The Pagasetikos Underwater Archaeological Research at Metohi and Glaros, ΕΝΑΛΙΑ ΧΙII, 2018, σ.90.